Türkiye’de Geri Gönderme Kararı ve Gönüllü Geri Dönüş Süreci: Hukuki Değerlendirme
Türkiye, hem transit hem de hedef ülke konumuyla uluslararası göç hareketlerinin yoğun olarak yaşandığı bir coğrafyada yer almaktadır. Bu çerçevede, ülkeye yasal yollarla girip süresi dolduktan sonra kalan ya da hiç yasal giriş yapmadan ülkede bulunan yabancılar hakkında geri gönderme (sınır dışı) kararları verilebilmekte, bazı durumlarda ise kişilerin gönüllü olarak ülkelerine dönüşleri sağlanmaktadır.
Bu makalede, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) kapsamında uygulanan geri gönderme kararı süreci ile gönüllü geri dönüş alternatifine ilişkin temel hukuki çerçeve ve uygulamada karşılaşılan durumlar ele alınacaktır.
Geri Gönderme (Sınır Dışı) Kararı Nedir?
Geri gönderme kararı, bir yabancının Türkiye’de bulunmasının yasadışı olduğunun tespit edilmesi durumunda, İl Göç İdaresi Müdürlükleri tarafından verilen ve kişinin ülkesine veya üçüncü bir ülkeye gönderilmesini öngören idari bir işlemdir.
Yasal Dayanak
YUKK madde 54, hangi hallerde geri gönderme kararı verilebileceğini düzenlemiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:
-
Türkiye’ye yasadışı giriş veya çıkış yapmak,
-
Sahte belge kullanmak,
-
İkamet izni olmadan kalmak,
-
Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturmak.
Geri Gönderme Kararına Karşı Hukuki Koruma
Yabancının sınır dışı edilmesine ilişkin karar, kişiye yazılı olarak tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren:
-
7 gün içinde idare mahkemesine iptal davası açılabilir (YUKK m. 53).
-
Dava açıldığı takdirde, kararın yürütmesi durur ve kişi sınır dışı edilemez.
Bu aşamada, hızlı ve doğru bir hukuki temsil, sürecin sonucunu doğrudan etkileyebilir.
İdari Gözetim ve Geri Gönderme Merkezleri
Geri gönderme kararı verilen yabancılar, sınır dışı edilene kadar Geri Gönderme Merkezlerinde (GGM) idari gözetim altına alınabilir. Bu durum da ayrıca yargı denetimine tabidir ve Sulh Ceza Hâkimliğine başvuru yapılabilir.
Gönüllü Geri Dönüş: Alternatif Bir Yol
Yabancılar, bazı durumlarda sınır dışı edilmek yerine kendi rızalarıyla ülkelerine dönmeyi talep edebilirler. Bu uygulama, hem yabancının temel haklarının korunması hem de idarenin kaynaklarının etkin kullanımı açısından tercih edilen bir yöntemdir.
Gönüllü Geri Dönüş Şartları
-
Kişinin yazılı beyanı ile kendi isteğiyle dönmek istediğini belirtmesi,
-
Henüz sınır dışı edilmemiş olması veya sınır dışı kararının uygulanmasının beklenmesi,
-
Pasaport veya seyahat belgesinin temin edilebilmesi.
Bu talep, bulunduğu geri gönderme merkezinden ya da serbest durumdaysa İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne yazılı dilekçeyle yapılabilir.
Giriş Yasağı ve Gönüllü Dönüş İlişkisi
Geri gönderme kararı uygulanan yabancıya, genellikle 1 ila 5 yıl arasında Türkiye’ye giriş yasağı getirilir. Ancak gönüllü geri dönüş yapan kişiler için:
-
Daha kısa süreli yasak uygulanabilir,
-
Bazı durumlarda hiç giriş yasağı uygulanmayabilir.
Bu durum, İl Göç İdaresi’nin takdirindedir ve somut olayın özelliklerine göre değerlendirilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Geri gönderme ve gönüllü geri dönüş süreçleri, hem idari hem de hukuki açıdan çok dikkatli yönetilmesi gereken süreçlerdir. Kimi zaman, sınır dışı kararına karşı dava açmak suretiyle kişinin Türkiye’de kalması sağlanabilirken, bazı durumlarda gönüllü geri dönüş, kişinin haklarının daha az zarar görmesi açısından daha avantajlı olabilmektedir.
Her iki durumda da bir hukukçunun süreci titizlikle takip etmesi büyük önem taşır.
